مهرآتراپلاست - تولید کننده انواع ظروف بسته بندی pp و گیاهی

بسته بندی اصولی مواد غذایی

چرخه ی بسته بندی اصولی مواد غذایی 

بسته بندي عبارتست از پوشش مناسبي كه محصول را به منظور جلوگيري از فساد و اسراف ماده غذايي در بر مي گيرد . در حقيقت نظام به هم پیوسته اي از آماده سازي كالا جهت حمل و نقل ، توزيع ، نگهداري ، فروش و مصرف نهايي مي باشد . ضمن اينكه ارتقاء اين صنعت مي تواند در پيشبرد اهداف تجاري توليد كننده و توانايي عرضه در بازار جهاني ، سهم بسزايي داشته باشد .

 در محصولات كشاورزي مورد بحث ( ميوه و سبزي ) روش هاي مديريت پس از برداشت به منظور حفظ كيفيت و ايمني محصولات مي بايست اعمال گردد :

1 . بسته بندي ميوه و سبزيجات

2 . مديريت دما و رطوبت نسبي

3 . روش هاي سرد كردن

4 . انبار كردن

 1 . بسته بندي ميوه و سبزيجات :

در ابتدا تميز كردن ، ضد عفوني كردن و بهداشت ، جداسازي براساس كيفيت و اندازه ، واكس زدن و ... جهت كاهش بار ميكروبي ، جلوگيري از فعاليت هاي متابوليكي ميكروارگانيزم ها ( بالا بردن Shelf life ) و كاهش تنش هاي فيزيكي انجام مي شود .

كم كردن تغييرات متابوليكي غير معمول كه به دليل گرمازدگي ، سرمازدگي ، كمبود اكسيژن يا تنش دي اكسيد كربن ممكن است باعث لك افتادن ، گود افتادگي ، نرم شدگي بيش از حد ، تغيير رنگ ، تغيير بافت و ... منجر شود ، نيز توسط بسته بندي صورت مي گيرد .

 براي انجام عمل بسته بندي ميوه و سبزي ابتدا بايستي خصوصيات مواد اوليه بسته بندي را به طور خلاصه به شرح ذيل در نظر گرفت :

1 . سمي نباشد

2 . از نظر ظاهري جذاب باشد

3 . مقاوم در برابر نور ، رطوبت ، چربي و گاز

4 . مقرون به صرفه اقتصادي

5 . مقاوم در برابر ضربات مكانيكي

6 . قابل بازيافت

7 . قابليت دوخت حرارتي

8 . در برابر حرارت ملايم چروك خورده و به سطح ماده غذايي نچسبد

9 . در ظروف كوچك ميوه و سبزي كاملاً قابل رويت باشد

 مواد بسته بندي مشتمل بر كاغذ ، كارتن ، چوب ، پلاستيك ، چرم ، سفال ، شيشه ، فلز ، انواع فيلم ( پلي پروپيلن PP ، پلي اتيلن PE ، پلي استيرن PS ، پلي وينيل كلرايد PVC .

 مواد بسته‌بندي و اهداف بسته‌بندي:

 اين موضوع جنبه‌هاي گوناگون دارد:

1ـ جنبه نگهداري غذا (افزايش طول مدت نگهداري Shelf life)

2ـ جنبه تبليغاتي و بازاريابي كالا. اين جنبه از كاربرد بسته‌بندي در سالهاي اخير باعث شده كه در اين صنعت گسترش زيادي پيدا كرده تا جايي كه تحت صنعتي مستقل به نام صنايع تكميلي مطرح شود. علت اين گسترش زياد تشويق توليد كننده به سمت استفاده از مواد بسته‌بندي به منظور جذاب كردن محصول خود و حصول سود بيشتر بوده است.

3ـ جنبه اطلاعاتي: هر ماده بسته‌بندي محيط مناسبي است براي آنكه توليدكننده بتواند اطلاعات مهمي را كه موظف است از نظر قوانين و استانداردهاي موادغذايي در اختيار مصرف كننده قرار دهد، بر روي اين محيط اين موارد را درج مي‌نمايد. بنابراين بسته‌بندي كالا هم عامل محافظت كننده از ماده غذايي در مقابل فساد است و هم محيطي براي درج اطلاعات مورد نياز.

نقش  بسته‌بندي در نگهداري مواد غذايي: يكي از عوامل مهم فساد مواد غذايي رطوبت مي‌باشد و در واقع تبادل رطوبت با محيط اطراف به اين مفهوم كه هر محصول غذايي با يك درصد رطوبت معيني تا زماني كه به خوبي نگهداري شده است، ميزان رطوبت موجود در آن حتي الامكان ثابت مانده باشد. مي‌دانيم هر محصول هنگامي كه بسته‌بندي شده باشد با ميزان رطوبت معيني در اطراف خود و در واقع در فضاي داخل بسته فشار بخار معيني را متناسب با ميزان رطوبت خود ايجاد مي‌كند. نقش ماده بسته‌بندي ثابت نگه داشتن اين ميزان فشار بخار آب است و اين كار را از طريق خصوصيت منحصر به فردي به نام خصوصيت ممانعت كننده ايجاد مي‌كند.

از اين طريق هر ماده بسته‌بندي با توجه به خصوصيت ممانعت كنندگي خود براي موارد خاصي از محصولات غذايي قابل استفاده خواهد بود.

بطوريکه با توجه به نوع محصول و شرايط نگهداري و توليد آن و شناخت خصوصيات مواد بسته بندي مي توان ماده مناسب را انتخاب نمود به عنوان نمونه براي فراورده هاي نانوايي که بلافاصله پس از توليد بسته بندي مي گردند معمولا" ماده بسته بندي مناسب است که بتواند امکان نفوذ رطوبت از درون بسته به محيط اطراف را فراهم آورد و به اين ترتيب از تجمع بخار آب تبخيرشده از محصول در درون بسته جلوگيري نمايد چراکه اگر اين رطوبت در داخل بسته تجمع يابد محصول قبل از فساد واقعي و اتمام زمان نگهداري کپک مي زند. نقطه مقابل اين مثال محصولات منجمد و نگهداري شده در داخل سردخانه هاي زير صفر است. در مورد اين محصولات ممکن است پديده اي نامطلوب به نام سوختگي انجماد ياFreeze Burning  در اثر تصعيد کريستال يخ از لايه سطحي روي دهد. علت واقعي اين پديده افت رطوبت هواي داخل سردخانه يا سيستم انجماد مي باشد. به هر دليل که اين علت روي دهد موجب مي شود محصول غذايي که در تماس با اين هوا است تمايل داشته باشد رطوبت خود را از دست بدهد. اما از آنجايي که دماي عمليات بسيار پايين است و هيچ منبع حرارتي ديگري موجود نيست و آب موجود در ماده غذايي به صورت کريستالهاي يخ مي باشد تنها راه از دست دادن رطوبت تصعيد کريستالهاي يخ از لايه هاي سطحي محصول به محيط اطراف است. با تصعيد شدن کريستالها جاي خالي آنها به صورت حفراتي در سطح محصول باقي مي ماند . وجود اين حفرات باعث تغيير زاويه انعکاس نور گشته و موجب مي شود در محل حفرات لکه هايي به صورت لکه هايي با رنگ متفاوت در سطح محصول ديده شود . يعني در محل حفرات به نظر مي رسد محصول تغيير رنگ داده است. اين پديده را به نام سوختگي انجماد مي شناسند و يکي از راههاي جلوگيري از بروز آن استفاده از مواد بسته بندي است که خصوصيت ممانعت کنندگي مطلوبي نسبت به نفوذ رطوبت دارد که در محصولات گوشتي منجمد کاربرد وسيعي دارد.

2- اکسيژن: جلوگيري از تبادل اکسيژن از ديگر عواملي است که قابليت نگهداري محصول را افزايش مي دهد و بنابراين خصوصيت ممانعت کنندگي ماده بسته بندي مقابل تبادل اکسيژن از ديگز عواملي است که در انتخاب آن براي محصولات غذايي مختلف مورد توجه قرار داده مي شود.

اکسيژن معمولا" براي مواد غذايي که درصد چربي تسبتا" زيادي دارند نظير محصولات گوشتي و همين طور براي جلوگيري از تخريب ويتامينها نظير ويتامين C از ديگر عوامل مهم محسوب مي شود. به عنوان نمونه بسته بندي گوشت تازه تحت سه سيستم ممکن است صورت گيرد:

1- بسته بندي تحت خلاء يا Vacuum Packaging (VAC)

2- بسته بندي تحت شرايط اصلاح شده يا Modified Atmosphere Pack (MAP)

3- Gas Packaging که در اصل نوعي از (MAP)مي باشد.

1- بسته بندي تحت خلاء(VAC):براي مواردي از توزيع گوشت مورد استفاده قرار مي گيرد که قطعات بزرگ گوشت در فواصل طولاني از محل کشتارگاه به محلي که عمليات برش زني گوشت انجام مي گيرد منتقل مي شود. در چنين مواردي استفاده از اين نوع بسته بندي در درجه اول از فساد اکسيداتيو محصول جلوگيري مي نمايد. اما همانطور که مي دانيم در شرايط تحت خلاء رنگ گوشت به صورت قرمز ارغواني به واسطه وجود ميوگلوبين خواهد بود درحاليکه از نظر مصرف کننده رنگ قرمز _ صورتي مناسب تر و مبين تازه بودن گوشت مي باشد. در مواردي که گوشت بين توليدکنندگان اصلي و توليدکنندگان جزء تبادل مي شود رنگ ظاهري گوشت چندان اهميتي ندارد . در حاليکه چون فواصل انتقال طولاني است نياز به تامين زمان ماندگاري بيشتري مي باشد که توسط بسته بندي تحت خلاء فراهم مي شود. در اين نوع تکنيک تحت خلاء از مواد بسته بندي استفاده مي شود که حتي الامکان از اين شرايط برخوردار باشند:

·                   حداکثر خصوصيت ممانعت کنندگي را در مقابل نفوذ اکسيژن دارا باشد.

·                   از مقاومت مکانيکي خوبي برخوردار باشد و در مقابل سوراخ شدن مقاوم باشد.

·                   در اثر حرارت دهي ملايم چروک خورده و کاملا" به سطح محصول بچسبد.(قابليت چين خوردگي يا Shrinkable)

براي اين منظور معمولا" قطعات بزرگ گوشت قرار داده شده در بسته بندي را از درون تونل هاي بخار عبور مي دهند يا بطور لحظه اي با آب داغ تماس مي دهند . به اين ترتيب ماده بسته بندي چروک خورده سطح محصول را مي پوشاند.

2- بسته بندي تحت شرايط اصلاح شده(MAP): دراين سيستم معمولا" محصول غذايي را در فضايي بسته بندي مي کنند که ترکيب گازي آن فضا کنترل شده و به گونه اي تنظيم شده که بهترين شرايط براي نگهداري محصول فراهم آيد. در مورد گوشت اين شيوه در دو موقع انجام مي شود:

1- در مواقع عرضه گوشت به صورت خرده فروشي.

2- در مواقع عرضه گوشت به صورت عمده فروشي.

3- GAS Packaging: براي انتقال گوشت  پس از برش زني از محل کشتارگاه به مکانهاي فروش مورد استفاده قرار مي گيرد. يعني شيوه اي است که کاربرد آن نظير Vacuum Pack است و براي مواردي که فواصل انتقال کوتاهتر باشد مناسب است .

شيوه MAP: شيوه بسته بندي در شرايط اصلاح شده و عرضه گوشت به صورت خرده فروشي معمولا" عمليات به اين صورت است که در فضاي بين ماده بسته بندي و محصول غذايي مخلوط گازي مرکب از اکسيژن _ نيتروژن و دي اکسيد کربن وارد مي شود. درصد اکسيژن در حدود 60-80 درصد و درصد دي اکسيد کربن 20-40 درصد است و مابه التفاوت اين دو درصد N2 مي باشد. فشار اکسيژن يا مقدار موجود آن مي بايستي در حدي باشد که در سطح گوشت با تشکيل اکسي ميوگلوبين رنگ قرمز صورتي ديده شود. درحاليکه نقش CO2 جلوگيري از فعل و انفعال باکتريهاي مولد فساد است . گاز N2 گاز خنثي است. از يکسو شکل بسته را حفظ مي کند و از سوي ديگر از جذب بيش از اندازه CO2 در محصول غذايي (گوشت) جلوگيري مي کند و به اين ترتيب مانع از اسيدي شدن گوشت و کاهش ظرفيت نگهداري رطوبت در آن مي گردد.

درسيستم MAP باتوجه به اين توضيح ماده بسته بندي موردنظر مي بايستي از خاصيت ممانعت کنندگي مطلوبي نسبت به نفوذ اين گازها برخوردار باشد.

در سيستم GAS PACK گوشت پس از کشتار و برش بسته بندي مي شود و قطعات آن در داخل کارتن هايي قرارداده مي شود که اين کارتن ها مخلوط گازي از اکسيژن و CO2 وارد کرده ايم با اين تفاوت که درصد CO2 بالا و درصد اکسيژن نسبت به سيستم قبل کم مي باشد. چنين بسته هايي را مي توان در فواصل نسبتا" کوتاه منتقل نمود. در محل فروش پس از باز کردن کارتن ها بسته هاي گوشت در معرض هوا قرار گرفته و چون ماده بسته بندي نسبت به اکسيژن نفوذپذير است رنگ آن رنگ قرمز ـ صورتي مطلوب مصرف کننده خواهدشد.

3- جلوگيري از نفوذ موادمعطر محصولات غذايي به محيط اطراف:

که در مورد مواد غذايي نظير ادويه جات _ قهوه و زعفران از اهميت زيادي برخوردار است. همچنين ترکيباتي که جهت طراحي و چاپ روي بسته بکار برده شده اند نبايستي به درون بسته و محصولات غذايي نفوذ نمايند. بنابراين مسئله فراريت اين ترکيبات و قابليت نفوذ ماده بسته بندي براي اين ترکيبات حائز اهميت است.

4- انتخاب و مواد بسته بندي: موادبسته بندي مختلف مي بايستي از نفوذ نور به داخل بسته جلوگيري نموده زيرا اين عامل از عوامل تشديدکننده اکسيداسيون حساس است. ساده ترين راه براي اين منظور استفاده از بسته هاي تيره است نظير ظروف شيشه اي تيره . در مورد مواد پليمري که کاربرد وسيعتري دارند از طراحي هايي که با رنگهاي مختلف روي بسته ايجاد مي شود براي اين منظور کمک گرفته مي شود. ضمن آنکه معمولا" ناحيه اي روي بسته بدون طرح و به صورت شفاف باقي مي ماند تا امکان ديدن داخل بسته فراهم آيد. اين ناحيه را معمولا" Window گويند و يکي از مقررات مورد نياز در صنعت بسته بندي است. در موارد بسته بندي مرکب که هزينه زيادتري دارند يکي از لايه ها آلومينيم فويل مي باشند. استفاده از اين لايه بطور مشخص جهت انعکاس نور مي باشد. نکاتي که بايد در اين انتخاب مدنظر قرار مي گيرند:

1- خصوصيت ممانعت کنندگي ماده بسته بندي در مقابل رطوبت و اکسيژن و مواد معطر.

2- مقاومت مکانيکي ماده بسته بندي در مقابل ضربه _ کشش و پارگي.

3- مقاومت حرارتي ماده بسته بندي : اين ويژگي بخصوص در مورد مواد غذايي آماده به مصرف يا ready to eat که پس از در اختيار گذاردن آن و خريد مصرف کننده نياز به يک حرارت دهي ملايم جهت آماده سازي نهايي خواهد داشت. همچنين در مورد محصولات غذايي که در درون بسته جوشانيده مي شوند نيز مقاومت حرارتي ماده بسته بندي حائز اهميت است . اين نوع محصولات اخير را اصطلاحا" Boil In Bag مي نامند. به اين ترتيب مواد بسته بندي مورد نظر بايستي در دماهاي بکار گرفته شده تغيير شکل نداده و در عين حال با محصول واکنش شيميايي نيز ندهد.

5-تداخل متقابل مواد بسته بندي بامحصولات غذايي Interaction:

اين مبحث بحث اصلي است که در تعيين قوانين و اصطلاحات کاربرد مواد بسته بندي در صنعت غذا مورد بررسي قرار مي گيرد و از چند جنبه مختلف قابل توجه است.:

الف) در مورد محصولات کنسروي معمولا" نوع محصول غذايي تعيين کننده نوع لاک يا پوشش داخل قوطي است. حضور اين پوشش باعث مي شود ترکيبات آزاد شده از ماده غذايي با فلز قوطي واکنش نداده و تغييرات نامطلوب به حداقل برسد. بنابراين يکي از نمونه هاي بارز واکنش شيميايي محصول غذايي با قوطي کنسرو تغييراتي است که به اين طريق بوجود آمده و با انتخاب نوع لاک مناسب مي توان از آن جلوگيري کرد.

ب) انتقال مواد شيميايي مختلف از مواد بسته بندي به درون ماده غذايي : اين موضوع را اصطلاحا" تحت عنوان مهاجرت ترکيبات يا Immigration مي شناسند که يکي از مباحث مهم تنظيم قوانين و استانداردها است .بطوريکه براي ترکيبات مختلف افزودني که جهت بهبود خصوصيات مواد بسته بندي در فرمولاسيون آن بکار برده مي شوند همواره حد مجازي به واسطه پديده مهاجرت در اين قوانين تعيين مي گردد. اغلب اين ترکيبات نظير ترکيبات نرم کننده يا Plasticizer_ پيگمانهاي رنگي و حلال هايي که جهت چاپ هاي رنگي انجام مي شود هستند.

ج) مهاجرت يکسري ترکيبات طبيعي ماده غذايي  به درون لايه هاي مختلف بسته بندي هاي مرکب يا Laminated layers .

6- قابليت چاپ پذيري ماده بسته بندي : در مورد مواد بسته بندي که به عنوان لايه خارجي مواد بسته بندي هاي مرکب مورد استفاده قرار مي گيرد بسيار حائز اهميت است.

7- قابليت دوخت حرارتي Heat Sealing .

8- پايين بودن وزن مخصوص : اين خصوصيت در ماده بسته بندي از نقطه نظر حمل ونقل بسيار حائز اهميت است.

9- در دسترس و ارزان بودن : که از دلايل اصلي جذب مشتري مي باشد و از بعد اقتصادي حائز اهميت است.

 تاثیرات دیگر بسته‌بندي در نگهداري مواد غذايي:

1 . خصوصيت :ممانعت كنندگي ( Barrier Property ) : به واسطه ي ثابت نگه داشتن ميزان فشار بخار آب محصول در بسته . لازم به يادآوري است كه ماده غذايي با محيط اطراف تبادل رطوبت مي كند و تا زماني به خوبي نگهداري مي شود كه رطوبت حتي الامكان ثابت بماند و اين خصوصيت مواد بسته بندي همين وظيفه را به عهده دارد . به عنوان مثال جلوگيري از كپك زدگي كه بر اثر تجمع بخار آب حادث مي شود و يا جلوگيري سوختگي انجماد كه بر اثر افت رطوبت سردخانه اي به وجود مي آيد .

2 . جلوگيري از تبادل اكسيژن : كه قابليت نگهداري محصول را افزايش مي دهد . خصوصاً در مواد چرب و همچنين جلوگيري از تخريب ويتامين ها نظير ويتامين C .

3 . جلوگيري از نفوذ مواد معطر غذايي به محيط اطراف : نظير قهوه ، چاي ، زعفران ، ادويه جات و ...

4 . جلوگيري از نفوذ نور به داخل محصولات حساس به نور.

 از روش هاي بسته بندي مي توان به موارد ذيل اشاره كرد :

1 . بسته بندي MAP ( اتمسفر تغيير يافته Modified Atmosphere Packaging ) : بسته بندي يك محصول فسادپذير در هوايي كه تركيبات آن با هواي عادي متفاوت است و حاوي اكسيژن ـ دي اكسيد كربن و نيتروژن است و به عنوان جايگزيني براي نگهداري محصولات از طريق انجماد و كاهش مصرف انرژي بدون اثر منفي بر كيفيت محصول در مراحل انبارداري و ...

 2 . بسته بندي CAP (اتمسفر كنترل شده Controlled Atmosphere Packaging‌) : بسته بندي در هوايي با مشخصات از پيش تعيين شده و كنترل شده بسته به ماهيت پويايي محصول از بعد ميكروبي و شيميايي مي باشد كه بسيار پر هزينه است .

 3 . بسته بندي Aseptic : اصولاً شامل استريل كردن محصول قبل از بسته بندي و پر كردن آن داخل ماده بسته بندي از قبل استريل شده در يك محيط استريل و عاري از ميكروب مي باشد . اين روش مدت هاست براي شير ، محصولات لبني ، آب ميوه و محصولات مايع به كار مي رود .

 4 . بسته بندي تحت خلاء ( Vaccum P‌ ) بيشتر در مورد گوشت مورد مصرف دارد ، در اين روش تنفس ماده غذايي و فعاليت ميكروبي درون بسته ، دي اكسيد كربن ايجاد كرده و خود بر رشد ميكروبي موثر است و بدون انجماد ماده غذايي از ماندگاري بالايي برخوردار خواهد بود .

در روش هاي فوق الذكر از فيلم هاي پلي مري استفاده مي شود.

انواع مواد بسته بندي:

مهمترين مواد بسته بندي در صنعت غذا عبارتند از فلزات در قوطي هاي کنسرو و انواع مقواهاي چند لايه شيشه و نهايتا" مواد پليمر.

مواد پليمري در بين اين مواد بسته بندي مختلف خصوصيات ويژه اي دارند که باعث مي گردد قابليت استفاده وسيعتري داشته باشند و عملا" در بسياري از موارد جايگزين شيشه و ظروف فلزي گردند. اين خصوصيت منحصر بفرد به اين قرار مي باشد:

1- پايين بودن وزن مخصوص آنها که معمولا" در محدوده 2/0-5/1 گرم بر سانتيمتر مکعب تخمين زده مي شود. اين موضوع از نظر حمل و نقل و انبارداري و کاهش هزينه بسيار مورد توجه است.

2- قابليت شکل پذيري: نازک تا 25/0 ميليمتر _ و با ضخامت بين 1 تا 3 ميليمتر.

از اين نظر مواد بسته بندي پليمري به دو گروه اصلي تقسيم مي شوند:

گروه اول: مواد پليمري هستند که به صورت لايه هاي بسيار نازک تحت عنوان فيلم Film تهيه مي شوند. ضخامت اين لايه ها کمتر از 25/0 ميليمتر است . اين گروه فيلهاي انعطاف پذيري هستند که کاملا" شکل ماده غذايي را به خود مي گيرند.

گروه دوم : مواد بسته بندي هستند که به صورت ورقه يا Sheet با ضخامتي در حدود 1 تا 3 ميليمتر تبديل مي شوند. اين گروه ورقه هاي سختي هستند که به شيوه هاي مختلف حرارتي و با استفاده از فشار هوا شکلهاي مختلفي نظير انواع بطري _ ليوان و سيني توليد مي نمايند.

از آنجايي که درجه حرارت عمليات شکل دهي اين مواد پليمري بسيار کمتر از عمليات شکل دهي شيشه است در نتيجه قابليت کاربرد اين مواد در بسياري از موارد از ظروف شيشه اي بيشتر مي باشد.

 در عين حال نسبت به فلزات داراي اين برتري هستند که حداقل واکنش شيميايي را با محصول غذايي ايجاد مي نمايند. به همين دليل کمتر دچار خوردگي مي شوند و اين از نظر توليد کنندگان مهم است .

برتري ديگر: اکثر مواد پليمري قابليت دوخت حرارتي دارند . بنابراين نيازي به درب بندي مجزا وجود نداشته و اين از نقطه نظر اقتصادي بسيار حائز اهميت است.

انواع مواد پليمري: امروزه با پيشرفت تکنولوژي روز به روز انواع جديدي از مواد پليمري به صورت منفرد يا مرکب به بازار عرضه مي شوند که هر يک ويژگي هاي جديدي را براي توليدکنندگان صنعت غذا و صنايع ديگر پيشنهاد مي نمايند. اما مهمترين مواد پليمري که در واقع ساير مواد مشتقات آن مي باشند اين موارد هستند:

1- سلوفان Cellophane

2- پلي اتيلن  :Poly Ethylene (PE)

A ـ  (HDPE) High Density.PE

(LDPE) Low Density.PE -B

3- پلي وينيل کلرايد Poly Vinyl Chloride (PVC)

4- پلي اتيلن ترفتالات Poly Ethylene Therphethalate (PET)

خصوصيات مواد بسته بندي پليمري :

1- سلوفان : اين ماده بسته بندي با فرآيند بيشتري از خمير کاغذ تهيه مي شود. بنابراين جزو فيلم هاي سلولزي است و به همين علت يکي از خصوصيات ويژه آن قابليت تاخوردگي آن است و اين موضوع براي بسته بندي هايي مثل شکلات و سيگار مناسب است . خصوصيت ديگر آن نفوذ پذيري نسبت به رطوبت است. يعني از ممانعت کنندگي خوبي براي رطوبت برخوردار نيست. بنابراين در فرآورده هاي نانوايي از تجمع رطوبت در داخل بسته جلوگيري مي کند. در مواردي که لازم است به نوعي از تبادل رطوبت جلوگيري کند معمولا" لايه هاي پوشش داده سلوفان مورد استفاده قرار مي گيرد. به اين مفهوم که لايه داخلي يا مرکزي را سلوفان تشکيل داده و بر روي آن لايه هاي ديگري از مواد بسته بندي ديگر نظير PE يا ماده PVDC (پلي ونيليدين کلرايد) استفاده مي‌شود.

از خصوصيت ديگر اين ماده بسته بندي مي توان به شفافيت آن و مقاومت آن در مقابل نفوذ روغن و قابليت دوخت حرارتي آن اشاره نمود.

2- پلي اتيلن (PE):

الف)LDPE  (پلي اتيلن با دانسيته پايين ) اين ماده بسته بندي جزو ارزان ترين ماده بسته بندي پليمري است و به لحاظ خصوصيت نسبتا" مطلوب و هزينه پايين آن کاربرد زيادي دارد . همانطور که از نامش پيداست دانسيته اين ماده بسته بندي نسبت به نوع ديگر PE کمتر بوده و معمولا" در محدوده 925/0-914/0 گرم بر سانتيمترمکعب است .

اين مواد بخصوص در لايه هاي مرکب مورد استفاده قرار مي گيرند. معمولا" لايه داخلي که با ماده غذايي در تماس است از اين جنس است . چراکه کمترين واکنش شيميايي و تاثير مطلوب را بر روي ماده غذايي به جا مي گذارد. در اين حال يکي از لايه هاي مرکزي نيز از اين  جنس است تا بتواند خصوصيت ممانعت کنندگي مطلوبي را در کل ماده بسته بندي ايجاد کند. همچنين آخرين لايه نيز ممکن است از اين جنس استفاده شود تا ضمن چاپ روي بسته باعث شفافيت آن شود. با ذکر اين نکته كه اين لايه‌ها ضخامت‌هاي مختلفي دارند و معمولاً PE داخلي و مركزي با ضخامت بيشتري استفاده مي‌شود. LDPE از مقاومت كششي خوبي برخوردار است و به همبن علت از قابليت انقباض و انبساط آن معمولاً جهت مواد بسته‌بندي غذايي منجمد كمك گرفته مي‌شود. چرا كه اين ماده از پايداري خوبي در دماهاي بسيار پايين برخوردار است. قابليت ممانعت‌كنندگي آن مقابل رطوبت مطلوب و در مقابل نفوذ اكسيژن و Co₂ بعضاً مطلوب است.

ب) خصوصيات HDPE: 

اين ماده پليمري از نظر مقاومت مكانيكي مطلوب‌تر است و آن را به صورت ورقه جهت بطري، سيني، ليوان و ظروف ديگر تبديل مي‌كنند. برخلاف LDPE كه اكثر اوقات بصورت فيلمهاي انعطاف‌پذير يا Flexible films توليد مي‌شود. دانسيته اين ماده بسته‌بندي بين 94/0 تا 965/0 تغيير مي‌كند. از خصوصيات ممانعت‌كنندگي بهتري نسبت به رطوبت و گازها برخوردار است. مقاومت حرارتي آن مطلوب است تا حدي كه مي‌توان با بهبود ويژگي‌هاي آن از اين ماده بسته‌بندي براي حرارت‌دهي محصولات تا دماي پاستوريزاسيون استفاده نمود. اين ماده بسته‌بندي معمولاً نيمه‌شفاف يا كدر است. بنابراين نسبت به نفوذ نور نيز مقاوم است.

3) PVC (پلي وينيل كلرايد)

اين ماده بسته‌بندي دانسيته حدود 45/1-35/1 گرم بر سانتي‌متر مكعب داراست. مقاومت مكانيكي خوبي در مقابل ضربه دارد. سخت است و بصورت ورقه شكل‌دهي مي‌شود. قابليت نفوذ آن در برابر رطوبت نسبتاً زياد است، ولي از خصوصيت ممانعت‌كنندگي خوبي نسبت به گازها برخوردار است.

در مورد PVC دو نكته حائز اهميت است:

(نكته اول): قابليت شكل‌پذيري آن: اين ماده بسته‌بندي همان طور كه گفته شد سخت است، در نتيجه براي شكل‌دهي آن نياز به اعمال حرارت‌هاي بيشتر است. بطوريكه در اين دما احتمال دارد PVC تجزيه شده و از خود گاز اسيدكلريدريك آزاد كند و موجب صدمه ديدن ماشين‌آلات شكل‌دهي بشود. به همين علت جهت كاهش هزينه عمليات و قابليت بهتر شكل‌دهي، اين ماده بسته‌بندي معمولاً در هنگام توليد ورقه‌هاي PVC پودر آن را با مواد نرم‌كننده يا Plasticizer مخلوط مي‌كنند و پس از آن تحت غلطك‌‌زني داغ قرارداده و ورقه‌هاي آن را توليد مي‌كنند. اين تركيبات نرم كننده جزو تركيبات آروماتيك هستند (مشتقات بنزن) و يكي از تركيبات با كاربرد وسيع‌تر دي‌اكتيل فتالات (DOP) مي‌باشد.

به همين علت با اضافه كردن تركيبات نرم كننده PVC را مي‌توان نرم نمود تا حدي كه به صورت فيلم قابل استفاده باشد.

نرم شده  نرم كننده (آروماتيك) + PVC

(نكته دوم): به قابليت استفاده از آن در صنعت غذا يا Food grade بودن آن مربوط مي‌شود. اين ماده بسته‌بندي از پليمريزاسيون منومرهاي وينيل كلرايد تشكيل يافته است. بديهي است در طي پليمريزاسيون احتمال محسوب ماندن واحدهاي آزاد وينيل كلرايد بين زنجيره‌هاي پليمري وجود خواهد داشت. از آنجا كه اين منومر سرطانزا است، بنابراين اگر درصد آزاد موجود در ساختمان مانده پليمري از حد معيني تجاوز كند درصد مهاجرت آنها به درون محصول غذايي بسته‌بندي شده در اين ماده بسته‌بندي بيش از اندازه خواهد شد، تا حدي كه مصرف آن محصول براي مصرف كننده خطرساز خواهد بود. به همين علت FDA قوانيني را براي استفاده از اين ماده بسته‌بندي وضع نموده است، بطوريكه كاربرد كلي اين ماده بسته‌بندي بسيار محدود شده و در اغلب موارد به جاي آن از مواد پليمري ديگري مثل PET، مثل HDPE و همينطور پلي استايرن Polystyrene (PS) استفاده مي‌شود. از سوي ديگر مواد PVC براي صنعت غذا مجاز شناخته‌اند كه حداكثر وينيل‌كلرايد آزاد شده بر روي ماده غذايي در محدوده PPM 2-1 قرارداشته باشد و به همين لحاظ چنين PVC را Food grade مي‌خوانند. همچنين طبق قوانين وضع شده در موارد استفاده از PVC نبايست اين ماده بطور مستقيم با محصول غذايي تماس داشته باشد. بنابراين معمولاً بصورت لايه‌هاي مركب همراه با پلي اتيلن بكار برده مي‌شود.

4) خصوصيات PET (پلي اتيلن ترفتالات)

اين مادة بسته‌بندي توسط فرايند پليمريزاسيون پيچيده‌اي توليد مي‌شود و به همين علت معمولاً هزينه توليد بالاتري دارد. از شفافيت خوبي برخوردار بوده و مقاومت آن در مقابل مواد شيميايي، اسيدها و روغن مطلوب است. از مقاومت حرارتي بسيار خوبي برخوردار است و يكي از مشكلات آن عدم مقاومت آن در مقابل ضربه است، يعني به راحتي ترك بر مي‌دارد. جهت بهبود اين خصوصيت از فرآيندي تحت عنوان فرآيند خطي كردن يا Orientation استفاده مي‌نمايند. از اين فرآيند جهت افزايش نظم ساختمان مولكولي در شبكه پليمري ماده بسته‌بندي استفاده مي‌شود و در نتيجه آن از يك سو قابليت شكل‌دهي و مقاومت مكانيكي محصول يا ماده بسته‌بندي افزايش مي‌يابد و از سوي ديگر خصوصيت ممانعت كنندگي آن بهبود پيدا مي‌كند. از اين ماده بسته‌بندي بصورت سيني و بطري استفاده زيادي مي‌شود.

بطري‌هاي از جنس PET براي پركردن آب ميوه‌جات داغ پس از خروج از فرآيند پاستوريزاسيون مي‌تواند به كار برده شود.

همچنين براي پركردن نوشابه‌هاي گازدار كاربرد وسيعي دارد. درحاليكه سيني‌هايي از جنس PET براي بسته‌بندي مواد غذايي كه در ماكرو ويو قرار داده مي‌شوند، استفاده مي‌گردد. همينطور به علت مقاومت حرارتي بالا اين ماده بسته بندي از آن مي‌توان براي سيني‌هايي كه در درون فر تغيير شكل نداده و با محصول غذايي واكنش نمي‌دهند، استفاده نمود.

پلي استرها : اولين بار در سال 1928 فعاليت براي توليد آن آغاز شد . اين مواد در برابر كشيدگي مقاوم هستند و براي مواد غذايي كه نياز به پخت يا جوشاندن درون بسته را دارد از مقاومت شيميايي خوبي برخوردارند و هيچ نوع ماده نرم كننده درون آن ها استفاده نمي شود . نسبت به گازها نفوذپذيري كمي دارند .

پلي استرها پليمرهايي هستند با زنجيره بلندي از ترموپلاستيك كه مبناي تشكيل آن ها ترفتالات ( ماده اي با استحكام مكانيكي بالا ) مي باشد .

پلي اولفين ها : مواد اوليه غالب در بسته بندي پلاستيك هاي قابل انعطاف ، قابليت كشش ، قابليت دوخت حرارتي ، مقاوم در برابر بخار آب

1 . پلي اتيلن در دانسيته بالا و پايين LDPE , HDPE

2 . پلي پروپيلن

پلي اتيلن با دانسيته ي كم ( Low Density Poly Ethylen ) : گاز اتيلن تحت فشار PSI 60000 و حرارت حدود 149 درجه ي سانتي گراد با مقدار كمي پروكسيد آلي به عنوان كاتاليزور

بدون بو ، وزن سبك ، با دانسيته ي gr/cm³ 935/0 ـ 916/0  

داراي سطح غيرقطبي است و چسبيدن چسب ها يا جوهر چاپ مستلزم عمل آوري سطح فيلم با شعله كم قبل از چاپ است .

پلي اتيلن با دانسيته بالا ( High Density Poly Ethylen‌ ) : داراي دانسيته بالا gr/cm³ 96/0 ـ در اثر مولكول هاي پليمر نزديك به هم ماده حاصله سخت تر است . نقطه ي نرم بالايي دارد حدود 120 درجه ي سانتي گراد ـ سفت با شفافيت كم ـ به دليل داشتن نقطه نرم بالا مي تواند حرارت استريليزاسيون را تحمل كند .

پلي پروپيلن ( Poly Propylen‌ )

دانسيته gr/cm³ 9/0 ـ سخت ـ نقطه ي ذوب 150 ـ 140 درجه ي سانتي گراد ـ مقاوم در برابر ضربه و تحت تأثير حرارت يعني در برودت زير صفر استحكام آن در برابر ضربه كمي كاهش مي يابدكه البته اين عيب با كوپليمريزه كردن پروپيلن با اتيلن برطرف مي شود ـ در برابر حرارت بالا منبسط شده و به نسبت 1 به 7 افزايش سطح مي دهد و در تهيه كيسه هاي مختلف كاربرد فراوان دارد . قابليت ارتجاع بالا ـ درخشنده ـ شفاف با خواص بصري خوب .

خانواده ي وينيل پلاستيك :

پلي وينيل كلرايد ـ كوپليمر هاي وينيل كلرايد ـ پلي وينيل استات ـ ساران

از پليمريزاسيون اتيلن هاي جانشين شده بدست مي آيد . كه مهمترين آن ها PVC ( Poly Vinyl Chloride )‌ است .

PVC ساكن است و حالت كريستالي كمتري نسبت به پلي اولفين ها دارد . سخت ـ شكننده ـ با دانسيته ي gr/cm³  03/1 ـ 04/1 ـ با مواد نرم كننده اصلاح مي شود ـ چروك پذيري حرارتي

لاستيك هاي هيدروكلرايد :

از مزاياي اين فيلم مي توان درخشندگي خوب ـ مقاومت در برابر اسيدها و الكل ، داشتن خاصيت استرچ و شرينگ و قابليت انتقال گازها را نام برد .

پلي استيرن ـ كوپليمرهاي استيرن

 پلي استيرن PS ( Poly Styrene )

بي رنگ ـ شفاف مثل شيشه ـ فوق العاده شكننده ـ ليوان هاي يكبار مصرف ميوه و سبزي

 2 . مديريت دما و رطوبت نسبي : كالاهاي باغي فاسد شدني داراي زمان نگهداري مناسبي حدود صفر درجه ي سانتي گراد هستند كه افزايش دما بر ميزان فساد مي افزايد ـ دماهاي پايين يا بالاتر از حد بهينه باعث اختلالاتي از جمله :

انجماد : به دليل آب زياد محصول

آسيب سرمايي : در دماي كمتر از يك درجه بحراني كه دماي آستانه سرما ناميده مي شود ، محصول دچار آسيب هايي مثل رنگ پريدگي ، آبكي شدن ، نقص در رسيدن ، نرسيدن ، بي مزگي ، ايجاد زمينه مساعد براي حمله پاتوژن ها مي كند .

آسيب گرمايي : تبخير بيش از حد باعث ايجاد لكه هاي سفيد حاصل از مرگ بافت ها ( آفت سوختگي ) يا تجزيه كلي آن ها

رطوبت نسبي : دامنه مناسب رطوبت نسبي براي انبار ميوه ها بين 85 تا 95 درصد است و براي سبزيجات اين ميزان بين 90 تا 98 درصد متغير مي باشد . رطوبت نسبي با روش هاي زير قابل كنترل است :

1 . اضافه كردن رطوبت ( استفاده از آب پاش بخار آب )

2 . منظم كردن حركت هوا و تهويه

3 . حفظ دماي سردخانه به اندازه انبار و وسايل حمل و نقل در حدود يك درجه ي سانتي گراد از دماي هوا

4 . فراهم نمودن عايق هاي رطوبتي

5 . اضافه كردن خطوط پلي اتيلن در ظروف بسته بندي و استفاده از ورق هاي پليمري مشبك جهت بسته بندي

6 . مرطوب كردن كف اتاق هاي انبار

7 . پاشيدن آب تميز و ضد عفوني شده به محصولاتي مثل سبزيجات برگي و سبزيجات ريشه اي در فصل خنك و سبزيجات ميوه اي نابالغ ( مثل لوبياي سبز ـ نخود ـ ذرت شيرين و كدو )

 3 .  روش هاي سرد كردن

·        اتاق سرد

·        هواي فشرده

·        خلاء

·        آب

·        يخ   

 4 . انبار كردن و حمل و نقل سردخانه اي :

·        عايق بندي ساختمان

·        حضور فضاي كافي جهت جريان هوا بين پالت ها

·        انبار كردن در حد ظرفيت انبار

·        توجه به مسافت هاي طولاني و امر كنترل دما

·        استفاده از اتيلن جهت آغاز دوره رسيدن ميوه و سبزيجات

·        به حداقل رسانيدن ارتعاشات جهت جلوگيري از صدمات فيزيكي